Kömür ve Türleri

Kömür; genellikle bitkisel maddelerin ya da bitki parçalarının uzun yıllar boyunca tortul kayaçlar altında kalmasıyla oluşan bir maddedir. Doğada kil ve alüvyon gibi anorganik yapılı maddelerle karışım halinde bulunur. Bu yüzden organik ve anorganik olmak üzere iki bileşeni vardır. Halk arasında kara elmas olarak bilinir. Kömür esas olarak Karbon ve kül bileşenlerinden oluşur. Karbon bileşeni, saf karbon şeklinde olabileceği gibi hidrojen, azot, kükürt, oksijen elementlerinden biri veya birkaçını içeren karmaşık karbon bileşikleri şeklinde de bulunabilir. Bitki havasız ortamda bakteriler tarafından parçalanırsa çürür, Oksijen ve hidrojen atomları uzaklaşır. Böylece maddenin karbon içeriği zamanla artar. Bu dönüşüm ne kadar uzun zaman sürerse kalan kalıntının bileşimi de o oranda saf karbona yakın olur. Yüksek basınç ve sıcaklıkta oksijensiz ortamda kömürleşme başladığında karbon yüzdesi de artmaya başlar.
Kömür açık havada yakılınca karbon ve karbonlu bileşikler uçucu ürünlere dönüşür ve enerji açığa çıkar. Yanmadan geriye kalan anorganik madde karışımına kül denir. Kömürün kül oranı ne kadar düşükse o kadar kalitelidir.
Kömürleri meydana getiren bataklıkların geliştiği ortamlar şunlardır;

• Deltalar ( en kalın kömür damarları oluşur. ) 
• Göller 
• Lagünler ( deniz etkisinin olduğu ince kömür damarcıkları oluşur. ) 
• Akarsu taşma ovaları ( ince kömür damarcıkları oluşturur.) 

Kömürler tane boyutuna, kül - kükürt oranına, mineral madde içeriklerine, kalorifik değerlerle yıkanabilirliğine, kurutulabilrliklerine vb. göre sınıflandırılır. 

Turba ;  Bitkilerin köklerinden, ayrışmış yaprak ve saplarından oluşan bir kömür türüdür. Bu kömüre daha çok bataklık bölgelerinde rastlanır. İçindeki su ve yabancı madde miktarı oldukça yüksektir. İçerdiği karbonun yüzdesi 60 ı geçmez. Yani henüz karbonlaşma sürecini tamamlamamış en genç kömür türüdür. 

Her kömürün oluşumu bir turba evresinden geçer. Volkanik faaliyetler, fay hareketleri ve diğer etkilerle yerin sıcaklığı arttıkça turba, linyit, alt bitümlü kömür, bitümlü kömür( taş kömürü), antrasit ve en sonunda şartlar uygun olursa grafite dönüşür. Bu ilerleyen olgunlaşma sürecine kömürleşme denir. 

Antrasit; Kütlece % 95'i karbondan oluşan yüksek kalorili kömür türüdür. Oluşumu yaşça en eski olanıdır. Doğada bulunma yüzdesinin düşük olması da antrasit kömürün pahalı olmasına neden olur. 

Antrasit kömürün bazı özellikleri ; 

• Koku ve duman çıkarmadan yanması 
• Tutuşma sıcaklığının yüksek olması, güçlükle tutuşması 
• Diğer kömür türlerine göre sert ve yoğun olması 
• Elde leke bırakmaması 
• Kısa ve mavi renkli bir alevle yanması

Antrasit; kimyasal reaksiyonlarda indirgeyici ve lokomotiflerde yakıt olarak kullanılır. Elektrik enerjisi üretimi ve endüstriyel alanda da yaygın olarak kullanılır. 

Linyit; Daha oluşumu tamamlanmamış kömür türüdür. Yaklaşık 60 milyon yıl önce oluşmaya başlamıştır. Linyitin içinde su ile birlikte bir çok yabancı madde bulunur. Kütlece yaklaşık % 65 - 70 kadar karbon içerir. Karbon dioksit ve metan gazlarının salınımıyla taş kömürüne dönüşebilir. Kahverengi kömürde denilen linyitin tamamına yakını termik santrallerde yakıt olarak kullanılır. Linyitin ısıl değeri düşük, barındırdığı nem ve kül oranı yüksektir. Türkiye'de en çok bulunan kömür türüdür. 

Taş Kömürü ( Bitümlü Kömür) ;  Kütlece %80-90 oranında karbon içerir. Yüksek kalorili bir kömür türüdür. Taş kömürü kömürleşme derecesi açısından antrasit ile linyit arasında yer alır. Maden kömürü olarakta bilinen taş kömürü karbon ve uçucu maddeler açısından oldukça zengindir. Isı, ışık ve güç kaynağı olarak kullanılır . Ayrıca sanayide de geniş kullanım alanlarına sahiptir. Kauçuk, madeni yağ, akaryakıt yağı, yapay reçine, naylon gibi maddelerin üretilmesinde ham madde olarak kullanılır. Ülkemizin Zonguldak ili ve çevresinde çıkarılmaktadır. 

Yarı Bitümlü Kömür; Organik çözücülerde çözünmeyen ve kerojen adı verilen organik madde içeren, ince taneli bantlı bir yapıya sahip olan kömür türüdür. Tortul kayaç olarak nitelendirilir. Kömürleşme sürecinde linyit ile taş kömürü arasında yer alır. 

KOK Doğal bir kömür türü müdür? 

Hayır. Doğada serbest halde bulunmaz. Taş kömürünün fırınlarda ısıtılması sonucunda uçucu kömür bileşenlerinin uzaklaştırılmasıyla elde edilir. Evlerde ve yüksek sıcaklık gereken fırınlarda başta demirin eldesinde ısıtma amacıyla cam ve porselen sanayide kullanılır.